Bằng sự nỗ lực phấn đấu không mệt mỏi của các thế hệ công chức, viên chức, hệ thống KBNN đã không ngừng được kiện toàn, từ tổ chức bộ máy đến công tác xây dựng đội ngũ cán bộ, xây dựng cơ sở vật chất và từng bước hiện đại hoá công nghệ hoạt động KBNN, phục vụ ngày càng có hiệu quả công tác quản lý kinh tế, tài chính và ngân sách quốc gia…

Trong chặng đường 30 năm kể từ khi tái thành lập, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước, sự chỉ đạo trực tiếp của Bộ Tài chính, cấp ủy, chính quyền các cấp, sự phối hợp chặt chẽ của các ban, ngành ở trung ương và địa phương, bằng sự nỗ lực phấn đấu không mệt mỏi của các thế hệ công chức, viên chức, hệ thống KBNN đã không ngừng được kiện toàn, từ tổ chức bộ máy đến công tác xây dựng đội ngũ cán bộ, xây dựng cơ sở vật chất và từng bước hiện đại hoá công nghệ hoạt động KBNN, phục vụ ngày càng có hiệu quả công tác quản lý kinh tế, tài chính và ngân sách quốc gia. Những đóng góp to lớn của KBNN đã góp phần đắc lực để Đảng, Nhà nước chỉ đạo công cuộc đổi mới cơ chế quản lý tài chính và điều hành ngân sách nhà nước, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ phát triển kinh tế, xã hội trên cả nước. Điều này được thể hiện trên các mặt chủ yếu sau đây:

Thứ nhất, KBNN không ngừng hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ

Trong 30 năm qua, hệ thống KBNN đã luôn nỗ lực, hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao, khẳng định vai trò, vị trí quan trọng trong hệ thống quản lý tài chính công; từ đó, được Chính phủ và các cấp lãnh đạo tin tưởng giao phó thêm những trọng trách mới qua các thời kỳ.

Khi mới được thành lập, nhiệm vụ chủ yếu của KBNN là quản lý quỹ NSNN và tiền gửi của các đơn vị dự toán; tổ chức huy động và quản lý các nguồn vốn vay dân và trả nợ dân; tổ chức quản lý, hạch toán kế toán NSNN. Cùng với sự đổi mới và cải cách nền kinh tế, Luật NSNN năm 1996 ra đời và có hiệu lực từ năm ngân sách 1997, dẫn đến sự phát triển mang tính bước ngoặt về chất đối với chức năng, nhiệm vụ quản lý quỹ NSNN của hệ thống KBNN. Đến năm 2000, KBNN tiếp tục được giao thêm nhiệm vụ quản lý cấp phát và thanh toán toàn bộ nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản; từ đó, KBNN thống nhất thực hiện quản lý, kiểm soát các khoản chi NSNN (bao gồm chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển). Từ năm 2009, để tạo cơ sở vững chắc cho các hoạt động cải cách KBNN theo Chiến lược phát triển KBNN đến năm 2020, KBNN được giao thêm 02 chức năng mới là Tổng kế toán nhà nước và quản lý ngân quỹ nhà nước. Bắt đầu từ giai đoạn này, hoạt động của KBNN bước vào một thời kỳ mới - thời kỳ cải cách và hiện đại hóa hệ thống.

Thứ hai, hoàn thành tốt nhiệm vụ quản lý quỹ NSNN, quản lý ngân quỹ và huy động vốn, tổng kế toán nhà nước

Nhờ công tác huy động vốn cho NSNN và cho đầu tư phát triển, nhiều công trình đã hoàn thành, đưa vào khai thác, sử dụng góp phần an sinh xã hội, phát triển kinh tế-xã hội địa phương. Trường Tiều học Hòa Khánh (Đồng Tháp) là một công trình được đầu tư xây dựng từ nguồn vốn NSNN.

Về thu NSNN: Những năm 90, công tác tổ chức thu NSNN được thực hiện tại KBNN và các điểm thu cố định, lưu động. Mặc dù đã tập trung kịp thời, an toàn các nguồn thu của NSNN, song quy trình thu được thực hiện thủ công qua chứng từ giấy, tốn kém chi phí thời gian, nhân lực. Nhằm tạo thuận lợi cho người nộp thuế và cải thiện hiệu suất công việc, công nghệ thông tin được từng bước ứng dụng vào công tác thu NSNN. Qua việc triển khai thành công dự án Hiện đại hóa thu và phối hợp thu NSNN giữa các cơ quan trong ngành tài chính với ngân hàng thương mại (NHTM), đến nay, quy trình, thủ tục thu NSNN đã được đơn giản hóa, rút gọn; phương thức thu nộp được đa dạng với nhiều loại hình thanh toán khác nhau (qua NHTM, internet banking, ATM, thiết bị chấp nhận thẻ,...). Từ đó, người nộp thuế có thể thực hiện nghĩa vụ nộp NSNN tại bất kỳ địa điểm, thời gian nào (24/7); tốc độ thực hiện giao dịch cũng như trao đổi thông tin thu được cải thiện đáng kể (thời gian thực hiện giao dịch thu NSNN còn dưới 05 phút/giao dịch, tốc độ luân chuyển thông tin thu giữa KBNN, cơ quan thuế, hải quan và NHTM gần như tức thời), giảm thiểu chi phí tổ chức thu NSNN và góp phần phát triển thanh toán không dùng tiền mặt theo chủ trương của Chính phủ. Đến cuối năm 2019, tỷ trọng thu NSNN bằng tiền mặt chỉ còn khoảng 0,47% tổng thu qua KBNN.

Về chi NSNN: Trước khi Luật NSNN năm 1996 ra đời, các khoản chi NSNN chủ yếu được KBNN thực hiện theo lệnh cấp phát của cơ quan tài chính. Cùng với việc quy định cụ thể các điều kiện chi NSNN và đổi mới cơ chế phân cấp quản lý, lập, chấp hành, quyết toán NSNN tại Luật NSNN năm 1996, nhiệm vụ kiểm soát chi NSNN được giao cho KBNN[1]. Việc KBNN thực hiện kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ các khoản chi tiêu của các đơn vị sử dụng ngân sách đã góp phần đảm bảo các khoản chi NSNN trong phạm vi nguồn lực được phân bổ và theo đúng các mục tiêu ưu tiên phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Trong quá trình triển khai thực hiện nhiệm vụ, KBNN cũng luôn quan tâm cải cách, hiện đại hóa công tác kiểm soát chi như đơn giản hóa, rút ngắn quy trình, thủ tục, thời gian kiểm soát chi (thời gian kiểm soát đối với chi đầu tư đã được rút ngắn từ 07 ngày xuống còn 03 ngày làm việc); triển khai cơ chế kiểm soát cam kết chi; từng bước chuyển từ kiểm soát trước, thanh toán sau sang thanh toán trước, kiểm soát sau; kiểm soát chi theo rủi ro; triển khai dịch vụ công trực tuyến kiểm soát chi qua Trang thông tin dịch vụ công của KBNN,...; qua đó, đã một mặt tạo thuận lợi cho các đơn vị sử dụng NSNN, mặt khác, kiểm soát chặt chẽ các khoản chi, đảm bảo tiết kiệm, hiệu quả và góp phần nâng cao kỷ cương, kỷ luật tài chính – ngân sách.

Về huy động vốn: Công tác huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu Chính phủ đã luôn đáp ứng tốt nhu cầu cân đối NSNN, phục vụ cho đầu tư phát triển và góp phần thúc đẩy sự phát triển của thị trường vốn trong nước. Cơ chế phát hành được hiện đại hóa theo hướng công khai, minh bạch và hiệu quả; gắn kết chặt chẽ với tái cơ cấu danh mục nợ Chính phủ theo hướng bền vững, an toàn và giảm thiểu rủi ro đảo nợ của NSNN. Phương thức phát hành được hiện đại hóa, chuyển từ bán lẻ sang đấu thầu điện tử. Bên cạnh đó, các sản phẩm trái phiếu Chính phủ cũng được đa dạng hóa về loại hình, kỳ hạn; lãi suất bám sát diễn biến thị trường và có xu hướng giảm dần (mặt bằng lãi suất đã giảm từ mức trung bình khoảng 10%/năm trong giai đoạn 2007-2011 còn 4,51%/năm vào năm 2019; so với khu vực Đông Nam Á, lãi suất phát hành TPCP kỳ hạn 10 năm của Việt Nam thấp thứ 3 và thấp hơn lãi suất của các nước có cùng hệ số tín nhiệm trong khu vực như Indonesia, Philipines,...). Thực hiện Nghị quyết số 07-NQ/TW ngày 18/11/2016 của Bộ Chính trị về chủ trương, giải pháp cơ cấu lại NSNN, quản lý nợ công để bảo đảm nền tài chính quốc gia an toàn, bền vững, kỳ hạn phát hành trái phiếu Chính phủ từng bước được kéo dài; từ đó, giảm áp lực trả nợ cho NSNN trong ngắn hạn (kỳ hạn còn lại của danh mục nợ trái phiếu Chính phủ năm 2019 là 7,41 năm, tăng 5.57 năm so với năm 2009); dư nợ trái phiếu Chính phủ nằm trong giới hạn mục tiêu (nợ Chính phủ không quá 55%GDP). Lãi suất thị trường trái phiếu Chính phủ từng bước trở thành lãi suất định hướng trên thị trường vốn. Đồng thời, quy mô thị trường trái phiếu Chính phủ phát triển nhanh (gấp 12 lần so với năm 2009); đạt tốc độ tăng trưởng bình quân 27%/năm – mức tăng cao nhất trong các nền kinh tế mới nổi tại khu vực Đông Á và khu vực ASEAN +3.

Về quản lý ngân quỹ: Trong giai đoạn đầu mới thành lập, công tác quản lý ngân quỹ được thực hiện theo mô hình phân tán, dẫn đến việc đảm bảo nhu cầu chi tiêu của NSNN và các đơn vị giao dịch bị động. Cùng với việc xây dựng và triển khai các hệ thống thanh toán điện tử tập trung, công tác quản lý ngân quỹ cũng được chuyển đổi theo hướng quản lý tập trung, thống nhất trong toàn hệ thống; từ đó, đã đảm bảo được sự chủ động trong việc đáp ứng đầy đủ, kịp thời các nhu cầu chi tiêu của ngân sách các cấp. Đặc biệt, từ năm 2019, toàn bộ số dư ngân quỹ nhà nước đã được tập trung về NHNN, hình thành tài khoản kho bạc duy nhất theo thông lệ quốc tế, hỗ trợ NHNN trong việc điều hành chính sách tiền tệ. Trên cơ sở tập trung các nguồn lực tài chính về tài khoản thanh toán tập trung, các nguồn ngân quỹ nhà nước tạm thời nhàn rỗi đã được sử dụng có hiệu quả: Hỗ trợ cho ngân sách trung ương và ngân sách địa phương để đầu tư cho các công trình trọng điểm, mang lại những hiệu quả xã hội tích cực; sử dụng ngân quỹ nhà nước để tạm ứng cho ngân sách trung ương thay vì phát hành trái phiếu Chính phủ để vừa gắn kết quản lý ngân quỹ với quản lý ngân sách và quản lý nợ, vừa giảm thiểu chi phí vay nợ cho NSNN; gửi tiền có kỳ hạn tại NHTM. Qua đó, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý ngân quỹ nhà nước (trong năm 2019, KBNN đã bước đầu nộp vào NSNN 5.000 tỷ đồng nguồn thu từ hoạt động quản lý ngân quỹ nhà nước).